جمعه مسجد قدیمی ترین مسجد اردبیل و یکی از قدیمی ترین مساجد ایران است، مطابق اطلاعات بدست آمده از کاوش های مطالعاتی این بنا بر روی یک تپه تاریخی که احتمالا قبلا عبادتگاه یا آتشگاه بوده بنا گردیده است.
بنای فعلی این مسجد بازمانده مسجد عظیم و گسترده و کم نظیری است که دردورههای مختلف اسلامی و به ویژه دوره سلجوقی شکل گرفته که دارای شبستان ستوندار بزرگ بوده است. این مسجد تا اوایل دوره صفوی آباد بوده و بنای سرپای موجود صرفا گنبد خانه و ایوان مسجد بزرگ را تشکیل میداده است. تک منار استوانهای شکل آجری آن از یادگارهای زمان سلجوقی است.
در دوره ایلخانی بنای مسجد مرمت اساسی به خود دیده و قسمتهای جدید به آن اضافه شده است، در دوره حکمرانی آققویونلو ها دو کتیبه سنگی بر بنا اضافه شده و در دوره قاجار شبستان با ستونهای چوبی در اطراف بنای اصلی ایجاد شد.
جمعه مسجد یا همان مسجد عتیق اردبیل که یکی از اولین آثار ثبت ملی استان است با شماره 248 در 28 خرداد 1315 به ثبت رسیده و در سال 1402 به پایگاه ملی میراثفرهنگی تبدیل شد.